U bent hier
Themawandelingen 2025
In 2012 vierde Turnhout haar 800-jarig bestaan. Reden genoeg om zich af te vragen: “Wat was er voor die 800 jaar?” en “Wat heeft deze stad gemaakt tot wat ze nu is?”
Iedere bezoeker zal merken dat enkele eeuwenoude gebouwen getuigen van een rijk verleden. Iedere geschiedenis roept nochtans haar eigen vragen op. Ligt de oorsprong van Turnhout bij het kasteel van de hertogen van Brabant? Behoorde de Sint-Pieterskerk, met haar prachtig interieur, tot het domein van de hertogen?
Vele interessante gegevens schilderen de groei van een boeiende stad als Turnhout.
We ontdekken enkele romantische plekjes, waar de geschiedenis van de stad nog voelbaar is.
Gevels herinneren aan Turnhoutse architecten, maar ook aan de bewoners die er achter hebben geleefd. Scholen en kloosters dragen in zich het verleden waar zij nu op bouwen.
Deze wandeling wordt doorspekt met anekdotes over de nu meestal vergeten Turnhoutenaar.
Wie informatie zoekt om op reis te gaan krijgt zeker en vast wel eens informatie om bijvoorbeeld naar Egypte te gaan om de piramides te bezoeken of om naar China te gaan om de Chinese muur te bezichtigen. Men zal dan zeker erop wijzen, dat deze parels “UNESCO WERELD ERFGOED” zijn. En het klopt, de Chinese muur staat sinds 1987 op deze lijst, maar wat velen over het hoofd zien is dat 13 Vlaamse Begijnhoven sinds 1988 ook op die lijst staan. En ons begijnhof hoort daarbij! En wat is de definitie van Unesco Werelderfgoed? “Het is cultureel en natuurlijk erfgoed dat wordt beschouwd als onvervangbaar, uniek en eigendom van de hele wereld en waarvan het van groot belang wordt geacht om dit te behouden.”
Dus we kunnen zeker niet nalaten om op één van de maandelijkse zondagnamiddagwandelingen ook langs het begijnhof te gaan. Het is een oase van rust en als je er de deskundige uitleg bij krijgt van een gids kan je een beeld vormen van hoe deze site ontstaan is. Je ontdekt er de legende rond het ontstaan van het begijnhof maar zeker ook de historische werkelijkheid. Je zal plots veel meer zien als je langs de huizen kuiert als je erop gewezen wordt door een gids. Het zou eigenlijk niet mogen dat er nog mensen die in de ruime omgeving van dit begijnhof wonen het nog nooit bezocht hebben, niet te horen kregen hoe dit begijnhof zich ontwikkelde tot er op een zeker moment wellicht meer dan 400 begijnen woonden.
En wat nog belangrijker is, je krijgt te horen waarom die begijnenbeweging ontstond, waarom ze bloeide en waarom ze tenslotte langzaam ten onder ging. Je komt te weten wie er nu in deze huizen woont en waarom dat zo gelopen is. En wellicht hoor je voor de eerste keer dat er op bepaalde plaatsen ook Begarden leefden, een soort “mannelijke” begijnen.
Je zal van deze site leren houden en je komt er later zeker nog eens terug, misschien om het unieke Begijnhofmuseum eens te bezoeken. Want gedurende de rondleiding zal de gids je verteld hebben hoe de begijnen leefden, hoe ze zorgden dat ze in hun levensonderhoud konden voorzien, hoe men begijn kon worden en nog zovele andere interessante verhalen over deze gemeenschap van vrouwen. In het museum kun je de voorwerpen zien die uit de huizen van begijnen komen en gedurende vele jaren verzameld zijn.
Waar wacht je nog op? Wij staan klaar om je rond te leiden!
Schurft, bedplassen, epilepsie, jicht, nierstenen, haaruitval, stuipen, zweren, krampen ... Welke heilige biedt hulp bij welke kwaal? Wat voor generaties lang vanzelfsprekende kennis was, gaat langzaam verloren. Jammer, maar de sporen ervan blijven zichtbaar in ons cultureel erfgoed.
Ga mee op pad met een stadsgids en ontdek waar in Turnhout geneesheiligen te vinden zijn. Aanhoor hun levensverhaal en verbaas je over hun betekenis voor de volksgezondheid en de bijhorende rituelen. Ontdek de volksdevotie van vroegere generaties en kom te weten wanneer, hoe en waarom ze gevierd en aanbeden werden.
Langs gevels met een verhaal uit lang vervlogen tijd.
Langs gevels nog ver weg, maar reeds dichterbij.
Langs gevels van beroemde en minder gekende architecten.
Langs statige herenhuizen en nederige werkmans- en wevershuisjes.
Industriële archeologie.
Een wandeling vol ontdekkingen in onze stad.
Het intieme leven van Turnhoutenaars van de 14de tot de eerste helft van de 20ste eeuw is nog niet dikwijls uitvoerig aan bod gekomen.
Tijdens deze wandeling vertellen we de deelnemers over de liefde binnen en buiten het huwelijk en belichten we ook de soms wrange kantjes.
Waarom het uiten van liefde en tederheid naar kinderen toe vroeger slechts zelden gebeurde, wordt uit de doeken gedaan.
We ontmoeten natuurlijk de Turnhoutse arts Nand Peeters en leggen uit hoe hij via zijn medische ontwikkelingen echtparen en toekomstige moeders meer comfort (en geluk?) geboden heeft.
Kennismaken met het intieme en dikwijls verborgen leven van de Turnhoutenaars in vervlogen tijden zal veel deelnemers verbaasd doen opkijken.
Sinds eeuwen worden in de Kempen mensen opgevangen, opgeborgen en opgesloten. Een stadsgids neemt de deelnemers mee door de geschiedenis van het gevangeniswezen in Turnhout en omgeving.
Tijdens deze wandeling door het centrum van onze stad word je op verschillende plaatsen herinnerd aan volkse en religieuze gebruiken die tot voor kort misdadigers tot inkeer moesten brengen.
Een kort bezoek aan het kasteel van de hertogen van Brabant werpt licht op de werking van het gerecht en de betekenis van schuld, straf en boete. Een gericht flitsbezoek aan zowel het Nationaal Museum van de Speelkaart als aan het Taxandriamuseum brengt toelichting bij strafwerktuigen en andere relicten uit het verleden.
Tot slot maken de deelnemers kennis met de hedendaagse visie op het in hechtenis nemen en met het belang van rehabilitatie en re-integratie in onze maatschappij.
Sommige locaties zijn enkel toegankelijk via een trap.
De stad bezoeken vanuit de hoogte kan een heel ander uitzicht geven. Turnhout vanuit de hoogte toont ons hoe groen onze stad is gebleven.
Vanuit de toren van de Heilig-Hartkerk heb je bij goed weer op een hoogte van 30 meter een mooi zicht over onze stad en de Kempen.
Op het terras van de Turnovatoren bevinden we ons op een hoogte van 70 meter. Dertig kilometer ver zien is geen probleem. De terrils van Beringen, de koeltorens van Doel, maar ook dichterbij: de kerktoren van Hoogstraten of de steenfabrieken naast het kanaal.
In de toren van de Sint-Pieterskerk vinden we een beiaard terug van grote historische waarde. Andreas Van den Gheyn, meester-klokkengieter uit de 18de eeuw, goot voor deze toren in 1775 een beiaard. Het gezamenlijke gewicht van de 53 aanwezige klokken bedraagt ongeveer 10.000 kg.
Als we in Turnhout rondwandelen, komen we heel wat kunstwerken tegen die tijdens de klassieke wandelingen wel kort besproken worden, maar meestal blijft er te weinig tijd over om eens dieper kennis te maken met de betreffende kunstenaar en/of zijn andere werk(en).
Ook heeft Turnhout heel wat inwoners die een zekere status hebben verworven in hun kunstdiscipline en die zeker eens vernoemd mogen worden tijdens een rondleiding.
Met “Turnhout op kunstzinnige wijze” willen we daar wat aan doen. We geven onze volle aandacht aan de hedendaagse kunstenaars die onze stad sieren of wiens wortels en misschien wel hun hart hier in Turnhout liggen.
Als we spreken over de ‘Vrouwen van Turnhout’ dan denken de meeste mensen vooral aan de drie adellijke dames die ooit op het kasteel van de hertogen van Brabant verbleven, met name Maria van Brabant (14de eeuw), Maria van Hongarije (16de eeuw) en Amalia van Solms (17de eeuw). Jammer genoeg werden (en worden) vrouwen weinig tot niet vermeld in de geschiedenisboeken. Het gaat dan over de vele naamloze vrouwen die nooit de kans kregen om hun talenten te ontwikkelen en ermee naar buiten te komen, alleen omwille van het feit dat ze vrouw waren. Nochtans hebben zij op hun manier ook bijgedragen aan de ontwikkeling van de maatschappij zoals wij die nu kennen.
Gelukkig kennen we bij naam toch meerdere vrouwen die in de geschiedenis van Turnhout een belangrijke rol hebben gespeeld. Tijdens deze wandeling ga je meer vernemen over o.a. Josepha Dessauer (19de eeuw), gehuwd met de kleinzoon van Brepols. Na het vroege overlijden van haar man kwam zij aan het hoofd van de fabriek, die ze met ijzeren hand leidde en tot heel grote bloei bracht. Aan het Heilig Graf kunnen we niet voorbij zonder te vermelden dat de kloosterlingen vanaf midden 17de eeuw een grote rol hebben gespeeld in de opvoeding van meisjes uit Turnhout en van vér daarbuiten. Hier mogen we zeker Zuster Marie-Jozefa (begin 20ste eeuw) niet vergeten. Zij maakte van deze school de eerste die volledig in het Nederlands onderwees, in die periode alles behalve evident.
We gaan even langs het begijnhof, waar vanaf de 14de eeuw alleenstaande, zelfstandige vrouwen woonden, wat zowel door de kerk als door de toenmalige mannenmaatschappij heel argwanend werd bekeken. Verder verneem je meer over Fanny Aubergé, verzetsvrouw tijdens WO I die zich bovendien inzette om de werkomstandigheden in de kantscholen te verbeteren en over Madame Dergent, eerste vrouwelijke schepen van Turnhout (1947). We vertellen ook het verhaal van de gasthuiszusters, die vanaf 1608 met hart en ziel de verzorging van de zieken in Turnhout op zich namen.
Nog meer straffe vrouwen drukten hun stempel op de geschiedenis van onze stad. Hun namen en hun verhaal verneem je tijdens deze wandeling.
Is een kerkhof alleen maar een plaats waar de overledenen rusten? Een dodenakker in afwachting dat deze worden opgenomen in het hiernamaals, met als herinnering een kruis, grafzerk en soms een kapelletje? Of schuilt er meer achter?
Achter de symboliek van de dodentaal die op deze meer dan 200 jaar oude begraafplaats besproken wordt, zit vaak een boeiend verhaal. Ze kenmerkt de persoon die er begraven ligt.
Eén van de verschillende onderwerpen die aan bod komen zijn o.a. “de oorlogsgraven”. Tijdens de verschrikkelijke wereldbrand tussen 1914 en 1918 lieten 131 Turnhoutenaren het leven. De stad houdt de herinnering aan deze gesneuvelden levendig. Het monument "Vrede en Victorie" op het Zegeplein is er een bewijs van. We bezoeken die oorlogsgraven op het kerkhof en horen rechtstreekse getuigenissen.
Kortom boeiende verhalen die hier verborgen liggen en die door de gids voor jou tot leven worden gebracht.
Slechts beperkt aantal plaatsen. Inschrijven is aangeraden en kan vanaf 1 oktober.
Van jachtverblijf tot hedendaags gerechtshof. Van het ontstaan in de 12de eeuw tot vandaag worden de vele rijke facetten van dit uniek gebouw belicht. Het kasteel speelde zeker een rol bij de Blijde Inkomsten van de landvorsten. Hoe groot was echter het belang onder de Bourgondische en Habsburgse hertogen? Wat was de betekenis van het kasteel als versterking tijdens de Tachtigjarige Oorlog? De verwaarlozing tijdens het Ancien Régime, de verwaarlozing in de 19de eeuw en de herwaardering in de 20ste eeuw ... de levensloop van één van Turnhouts mooiste pareltjes!
